Maand: maart 2020

In het derde leerjaar lazen we tijdens de les Moedertaal wel eens een gedicht. Dat leerden we dan uit het hoofd om het de volgende dag voor de klas beeldend voor te dragen. Zo herinner ik me nog de eerste verzen van Boerke Naas:

“Wie heeft er ooit het lied gehoord,
het lied van Boerke Naas
’t en had, ’t is waar, geen leeuwenhert
maar toch, ’t en was geen dwaas.”

Dit dichtwerk van Guido Gezelle verhaalt over een slimme boer, een domme rover en zeven kogels. Mijn voordracht oefende ik in de tuin, twee broers als gastacteurs. De ene was de rover, een ander Boerke Naas. De verteller was ik. Plaats van handeling was het platgetreden pad langs de waslijn, waar bij mooi weer witte lakens wapperden. Rekwisieten: een ingebeelde wijde jas, een ingebeelde wijde broek, duim en wijsvinger als pistool.
Ook al betrof het een lang gedicht, we repeteerden met volharding. De volgende dag, na de Zeer Goed-stempels voor Uitspraak en Uitbeelding, droomde ik me een carrière als acteur. In zekere zin ben ik dat ook geworden, zoals wij allemaal.
Een zomervakantie verder, in het vierde, schotelde meester Walter ons een nieuwe opgave voor:

De Tuinman en De Dood

Een Perzisch Edelman:

Van morgen ijlt mijn tuinman, wit van schrik
Mijn woning in: ‘Heer, Heer, één ogenblik!

Ginds, in de rooshof, snoeide ik loot na loot,
Toen keek ik achter mij. Daar stond de Dood.

Ik schrok, en haastte mij langs de andere kant,
Maar zag nog juist de dreiging van zijn hand.

Meester, uw paard, en laat mij spoorslags gaan,
Voor de avond nog bereik ik Ispahaan!’ –

Van middag – lang reeds was hij heengespoed –
Heb ik in ’t cederpark de Dood ontmoet.

‘Waarom,’ zo vraag ik, want hij wacht en zwijgt,
‘Hebt gij van morgen vroeg mijn knecht gedreigd?’

Glimlachend antwoordt hij: ‘Geen dreiging was ’t,
Waarvoor uw tuinman vlood. Ik was verrast,

Toen ‘k ’s morgens hier nog stil aan ’t werk zag staan,
Die ‘k ’s avonds halen moest in Ispahaan.’

(Uit: Verzameld Werk van P.N. van Eyck (1887-1954)

Was meester Walter onderwijzer, zijn ware liefdes heetten Poppenspel en Theater. In zijn eentje gaf hij leven aan edelman, tuinman en dood, een Drievuldigheid die tot dan toe alleen maar voorkwam in de Heilige Catechismus. Het gedicht betekent, declameerde hij met veel aplomb, dat je voor de dood niet kan schuilen. Hij liet donder roffelen over onze hoofden: “Als hij je zoekt, zijn je dagen on-her-roe-pe-lijk geteld! Dan komt hij je halen en daar is niks tegen te doen!”
Acht of negen waren we en we wisten voor altijd dat de dood overal was en je opzocht wanneer hij daar zin in had. Ik herinner me niet dat iemand nog vragen had. Wij accepteerden dat, zoals wij ook onze geboorte hadden geaccepteerd.

Zoals de tuinman vloden ook de jaren heen. De onzichtbare aanwezigheid van de dood lag verankerd in mijn gemoed. Op vrijdagavond filosofeerde ik daar vaak over met mijn boezemvriend Filip en schuimende Primus van Haacht.
“Het plaatst het leven in een ander perspectief, als je je ervan bewust bent dat je op een dag weer doodgaat,” zei hij. “Wat stelt dit alles dan voor?”
Daar klonken we dan op.
Dan hadden we het over een uitgedoofde liefdesvlam. Over onze wonderjaren die voor altijd voorbij waren. Over hoe seizoenen komen en gaan en hoe er dan weer nieuwe komen, fris en onwetend van wat ooit was.
Filip zei dan dingen als: “Wist jij dat thuis het stof op de kast eigenlijk schilfers zijn van je huid? Dat ben jij die daar ligt. Of wie jij was.”
Ik antwoordde dan iets onnozels: “En ons moeder ligt daar ook tussen, dan?”
Maar hij bleef serieus: “Alles gaat voorbij. Ooit leefde de holenbeer. Of de gouden pad. Maar nu niet meer. Weg, allemaal weg. Waarom doen wij dan of wij voor eeuwig zijn?”
Een vraag van die orde was het sein voor een nieuw glas.
Op de achtergrond draaide men The End van The Doors. We stelden elkaar vragen als waarom doen we alsof ons eeuwig leven is gegeven of waarom zijn we blij bij een geboorte en droef bij de dood of wie in godsnaam wil eeuwig leven.

Het is nu later.
Onze kinderverzen zijn met stof bedekt.
Mijn vriend Filip loste op als stof in de wind.
Af en toe, bij een glas, stel ik me vragen.

Egidius waer bestu bleven
Mi lanct na di gheselle mijn

Het zijn barre tijden, zegt men.
De Schrijverij, een eenmanszaak, onverdroten met de vinger aan de pols, verspreidt via de gangbare sociale media onderstaande dienstmededeling:

“Maak er een fijne dag van.
Praat met elkaar.
Leer schaken.
Bak een taart. Of twee, voor de bovenbuurman ook eentje.
Studeer wat, er zijn zoveel dingen die je nog niet weet.
Neem nu eindelijk de handleiding van je nieuwe microgolfoven door.
Lees een boek.
Schrijf er eentje, als je het niet kan laten.
Blijf gezond.”

De buitenwereld knikt goedkeurend.
Buiten beeld, verder ploegend als de boer, ga ik nog een stapje verder. Er is zoveel te doen. Mijn haren groeien. Ik luister naar de melodieën die vogels fluiten en kijk toe hoe het gras weer groener wordt, ook aan deze kant. Op straat mag het niet, maar hier in huis dansen we de nachten weg.

Wat we hebben geleerd:

Skypen in audio- en videomodus.
Facetimen.
Videochatten op WhatsApp.
Conference callen met Zoom of Jitsi.
Social Distancen. Maar eerlijk, dat deed ik al.

Verboden is:

Treuren omdat je in je kot moet blijven. Wees blij dat er een kot is.
Zeuren omdat je bestelling niet wordt geleverd. Zelfs niet als het de verhalenbundel ‘Ik moet u echt iets zeggen’ van Mensje van Keulen betreft.
Eigen mondmasker eerst.
Kijken op Twitter.
Reageren op Twitter.
Nadenken over ‘woorden ter verduidelijking’, een dagelijks cursiefje door Ben Weyts.
Hamsteren. Ik zou gaan pinten pakken met een maat, maar we drinken thuis terwijl we Skypen. “Je vraagt je toch af hoeveel er bij de mensen aan hun gat blijft plakken, als ze zoveel papier nodig hebben,” zegt hij. Plastische verbeelding is niet altijd een zegen.

Iemand waarschuwde me: “Jij hoort bij een risicogroep, dat weet je toch?” Risicogroep,  een pleonasme. Plots voel ik me Mathusalem.
Ik moest aan mijn moeder denken. Was ze er nog, ze telde vandaag zesentachtig levensjaren. We zouden vrezen voor haar leven. In volslagen eenzaamheid zou ze haar tijd verdrijven, uren van Thuis, Familie en Dieren in Nesten absorberen en weer vergeten.
Of de radio zou aanstaan en plaatjes draaien zoals vroeger, toen ze nog mooi was en op straat werd nagefloten. Ramona, van The Blue Diamonds. Marina, van Rocco Granata. Meisjesnamen die op een virus lijken.

De uitspraak van de week.
De prijs gaat naar Mark Rutte, minister-president van Nederland. Minister-president stelt daar wél iets voor. Een ware leider staat in tijden van crisis tussen de mensen. Op wandel door een warenhuis vraagt hem een dame of hij nog genoeg toiletpapier heeft. Zijn oogjes twinkelen, hij zegt: “Ja hoor, in Nederland is meer dan genoeg wc-papier voorradig. We kunnen nog tien jaar poepen.”
Op Twitter zet men zijn reactie prompt tussen andere legendarische uitspraken, zoals daar zijn:

“Ich bin ein Berliner”
“I have a dream”
“Tear down this wall”
“Yes, we can”
“We kunnen nog tien jaar poepen”

Humor als troost. We glimlachen ons door de ellende heen.
Hoe anders vergaat het op ons Schoon Verdiep. De burgervader loopt nors en nukkig door het stadhuis, als lijdt hij aan permanente constipatie en plast hij azijn. Niets deugt, alles gaat fout en altijd is het de schuld van de ander. Wenen als politieke strategie. Constructief is het niet en niemand wordt er beter van maar hey, ieder vult zijn levensdagen naar believen.

Waar ik wel vrolijk van word:

De totale filelengte bedraagt twaalf kilometer.
Er zwemt weer vis in de kanalen van Venetië.
Gisteren was Internationale Geluksdag. In de radiostudio interviewde men een geluksexpert.
Vroeg de presentator: “Ik kan me voorstellen dat er ergens in het land eenzame mensen naar dit gesprek zitten te luisteren en denken: ‘rot toch een eind op met je geluk, man.’ Ze lachten, vonden het allebei grappig gezegd. Geluk zit in kleine dingen.

Volgende week wordt nog druk druk drukker, dan tel ik mijn zegeningen.
Er zijn er die het veel en veel moeilijker hebben.

“L’enfer, c’est les autres?” vroeg ik.
“Sartre, Huis Clos,” reageert Anna bliksemsnel. Zij en ik treinen richting Amsterdam. We spelen raadseltjes als onderdeel van ons teambuildingsweekend.
“De anderen zijn de hel, in volle oorlogstijd niet echt een diepzinnige gedachte.” Ons Hoofd Redactie Politiek neemt zelden een blad voor de mond, zij komt uit het Oosten.
“Vandaag is het toch weer zo,” antwoord ik, “Daarom is aanraken noch kussen toegestaan.”
“Wie gewend is om te werken met de ellebogen, heeft nu een voetje voor,” lacht ze.
“Ik vraag me af of die zin anatomisch wel klopt,” bedenk ik.
“Moet je horen,” zeg ik, wijzend naar het scherm van mijn Galaxy S8: “Een bedrijf dat koortsdetectiesystemen verkoopt, floreert. “Van waar die hardware dan wel mag komen? “Wel, uit China, meer bepaald uit Wuhan”, grinnikt de zaakvoerder bij dat bizarre toeval.”
“Het is altijd de economie, stupid,” antwoordt ze.

“Hoe reizen virussen eigenlijk?” breekt ze wat later de stilte.
“In een tank zeker? Heb je hem, vier Russen?”
“Jezus, jongen, echt. Blijven lachen tot in het graf, echt waar.”
“Sorry,” zeg ik. Dikwijls is een mop gewoon niet grappig. En grapjes over het Oosten liggen bij haar nogal gevoelig. Maar een mens doet wat hij kan.
Die avond vraag ik het me toch ook af. We zitten helemaal op de eerste rij in de Wim Sonneveldzaal in theater De La Mar, capaciteit 949 personen. Ik denk: stel dat in een van die 948 neuzen een kriebeltje borrelt. Dat jeukt en zwelt en pompt zich een weg naar de uitgang, onhoudbaar als lava in een krater. Die neus stuwt wolken nies de lucht in, in drievoud, als een kraaiende haan. Als een raket razen onooglijke virusjes en minuscule microben hier over onze hoofden. Langzaam minderen ze vaart, gapen dwaas in het rond, zweven onzichtbaar door de zaal.
En dan? Marcheren zij als soldaten op zoek naar de vijand recht naar hun doel? Of dansen zij als krekels zingend de wijde wereld in tot zij zich door een schijnbaar onschuldige ademteug laten inhaleren?

De voorstelling, Lazarus, verdrijft mijn naargeestige gedachte. Elke aanwezige laat zich prikkelen door zang, dans en spel. Kunst is de toeschouwer het vermogen bieden om even te ontsnappen aan de banaliteit en lelijkheid van de wereld buiten. Ik voel hoe de intense schoonheid van het spektakel ook Anna aantast. Een meter slechts scheidt ons van de scène. Acteurs dringen schaamteloos in onze ademruimte. Speeksel begeleidt getormenteerde uithalen, zweet spat van hun voorhoofd op het onze. Hun passie is besmettelijk. Wij worden collectief getroffen, tijdens de staande ovatie wellen tranen in onze ogen.

De volgende ochtend worstelt dezelfde vraag zich opnieuw voorbij andere gedachten, in het Huis van Anne Frank. 8 mensen, twee armen, twee benen, hetzelfde bloed als u en ik, zien zich veroordeeld tot jarenlange quarantaine in enkele schamele, piepkleine ruimtes, verstoken van licht en leven. Een scrupuleus bewind had gedeclareerd dat zij niet langer behoorden tot de menselijke soort, als ongedierte dienden te worden uitgeroeid.
In die donkere dagen van haar ballingschap vertrouwt een meisje van veertien haar dagboek toe wat haar bezig houdt, hoe ze denkt, wat ze voelt. De Anne in het huis en het boek leeft op hoop. Door een kier ziet ze vogels vliegen, ze droomt zich een leven in vrijheid. Het was haar nooit vergund. Het virus van de haat leidde tot verraad en gaskamers. Ook dat bezoek nestelt zich onder onze huid.

Non, non, rien n’a changé. We drinken koffie in café De Twee Zwaantjes.
“Mazelen, pest, cholera, dat overwinnen we allemaal,” zucht Anna. “Corona zal ons ook wel lukken. Het zal ons wat kosten, we zullen het moeten uitzweten, maar we lossen het wel op.”
“Zeker,” zeg ik enigszins overbodig, “mensen kunnen veel.”
“Maar als je kijkt wat er nu weer gebeurt aan de grenzen van Griekenland en Turkije. Hoe we wegkijken. Dat misprijzen voor wie daar in de modder ploetert, vernederd wordt en opgejaagd. De hardvochtigheid van onze woorden, dat gebrek aan empathie, die weerzin en die haat. Dat vergif krijgen we maar niet uitgeroeid.”
Ik zwijg. Soms ben ik slim.
“Terwijl, volgens mij is het niet eens zo moeilijk. Niet alle eigenschappen die de heer ons heeft toebedeeld, zijn goede. Haat zit in ons, in de achterkamer van de liefde. Niet alleen het virus, ook het medicijn kregen we mee. Het is zaak waakzaam te zijn en te beseffen: les autres, dat zijn wij.”
Toen stapten we maar weer de trein op.

Geachte mijnheer Zuckerberg
Beste Mark

Deed u dat ook, als klein peutertje? Je hield je handen voor je ogen, of je stak je weg onder een handdoek. En dan plots, piep, daar was je weer! Ach, de mooiste tijd van je leven, maar dat weet je pas als hij al lang vergleden is.
Ik heb me nog jarenlang onzichtbaar gewaand, geloofde dat ik kon doen wat ik wilde zonder dat iemand het zag. Dan bladerde ik in een boekenzaak in Rode Oortjes, of ik plaste im Nacht mit Nebel im Kopf tegen een lantaarnpaal, of ik vergaapte me aan de borsten van mijn tante, altijd ging ik ervan uit dat niemand mij in de gaten had. Dat kan ook echt zo zijn geweest. Misschien waren we toen minder bang, of bestond er minder technologie. Je kon nog staan kussen achter de kerk zonder dat iemand je betrapte. Vandaag smoezelt in je achterhoofd toch altijd de idee dat god weet waar een vies mannetje op een scherm naar je zit te kijken. Niet dat me dat nog vaak overkomt, ik ga al jaren niet meer naar de kerk.

Soms denk ik dat u dat mannetje bent. U schijnt alles van me te weten. Zo reed ik pas nog lek met de fiets. Gelukkig weet ik me door de heer gezegend met een flinke dosis gezond verstand, een hart van peperkoek en twee rechterhanden. Een wip, een duw, een abracadabra, weg lek. Er zijn, je gelooft het bijna niet, in dit land ook mensen die problemen oplossen.
Ik vond dit voorval te futiel om te vermelden op uw sociaal medium. Edoch, des avonds, als de weemoedigheid komt voor het slapengaan, ontving ik volgende melding: Platteband.nl, de superpomp. Nobel, zeker. Gedienstig ook. Maar natuurlijk stelt zich de vraag: wie, wat, waar, wanneer, hoe had u mijn pech opgepikt en beslist: die mijnheer dient gesteund, we geven hem een zetje?

U ziet mij graag. U snelt mij immers vaker ongevraagd te hulp. NMBS Internationaal en Booking.com bieden aan mij te begeleiden op mijn trip naar Amsterdam. Buitengewoon vriendelijk, maar bedankt. Ik ga er spreken op een congres voor influencers. Transport in limousine, met chauffeur, maaltijden en verblijf – vanzelfsprekend – contractueel geregeld, u weet hoe dat gaat.
FCR Media Belgium wil mijn website verbeteren, NEFF-kooktoestellen vraagt zich af of mijn keuken, nu ik zo tevreden ben over de nieuwe oven met roldeur, nog andere toestellen nodig heeft. Museum PASS musée helpt voorkomen dat het laatste deel van mijn leven verglijdt naar de cultuurbarbarij.

Denk niet, beste Mark, dat ik die bekommernis om mijn welzijn niet waardeer. Integendeel, ik ben tot tranen toe geroerd. Het doet me meer dan ik kan zeggen. Maar geloof me, het gaat goed met me, bedankt. Geen aanleiding om té bezorgd te worden. Vindt u echt dat ik een Master Class Dramatic Writing nodig heb? De Guardian Weekly moet lezen? Of me dankzij Natuurhuisje of Huttopia best zo ver mogelijk distantieer van de beschaafde wereld?
Vragen stel ik wel bij de houten armbanden van Holzkenn, de damesbloezen van Closet by Romy en de pikante lingerie van BHcomfort.nl. Te persoonlijk, toch? Als ik samen met mijn boezemvrienden Theo en Jean-Marie op een avond een volledige jaargang Temptation Island wil bingewachten, zijn het toch uw zaken niet hoe wij ons kleden? En mag ik u vragen nog een wijle te wachten voor u bevriende producenten van hoorapparaten, rollators of pampers op me loslaat? Een paar jaartjes nog, hout vasthouden.

Nog een kleine vraag misschien. Onlangs circuleerde er, ook op mijn tijdlijn, een beeld, niet gesponsord. Dat is u vast niet ontgaan. Er stonden kindjes op waarvan je met het blote oog de ribben kan tellen. De beeltenis vergelijkt het gedoe rond een actueel virus met het aantal hongerdoden per dag. Voor ons, rijken, vormt het hongermonster geen bedreiging. Het is niet interessant, is de boodschap. Al vreet hij dagelijks ongeveer vierentwintigduizend levens. Enfin, ik hoef u dat allemaal niet te vertellen, u hebt dat natuurlijk ook gezien, u houdt al lang niet meer de handjes voor de ogen. Kan u uw behulpzame adverteerders niet overhalen de blik eens te richten naar gene zijde van de aardbol? Met de middelen waarover u en zij beschikken, financieel, logistiek, technologisch, moeten jullie toch in staat zijn deze veelvraat te verdrijven, die ellendige onrechtvaardigheid voor eens en altijd uit onze wereld te verjagen?

Alvast mijn allergrootste dankbaarheid daarvoor.

Met het hoogste respect,

heel vriendelijke groeten

Uw Facebookvriend