Verandering

‘Niet elke verandering is een verbetering,’ zei het kuiken toen het uit het ei brak.
‘Welkom in mijn wereld,’ antwoordde ik.
Je kan je vragen beginnen stellen als iemand gesprekken gaat voeren met pas uitgebroed pluimvee. Misschien hapert er wat aan ’s mans geestelijke gezondheid. Misschien is hij grenzeloos eenzaam, kan ook. Conclusies zouden in dit geval echter overhaast en voorbarig zijn. Een mens doet er beter aan zich grondig te informeren vooraleer zich een mening te vormen.
‘Toevallig,’ ging ik enthousiast verder, ‘las ik deze zomer enkele boeken die het op een of andere manier over verandering hadden.’
‘Lezen, daar begin ik niet aan,’ piepte de kleine pluizenbol schril, ‘ik heb wel wat anders te doen.’ En hij hipte zijn bestemming achterna.

Jammer.
Volgaarne had ik hem verteld over de onfortuinlijke Gregor Samsa uit Franz Kafka’s De Gedaanteverwisseling. Kafka is die kerel die er te pas en te onpas wordt bijgehaald om aan te geven hoe absurd en ondoorgrondelijk een situatie wel is, zoals in “De communicatie van Jan Jambon is pure Kafka”. Je hoeft geen Kafkaconnaisseur te zijn om te begrijpen wat wordt bedoeld.
Gregor Samsa dus, ontwaakt op een ochtend als een insect. Dat vergt enige flexibiliteit van een mens, u kan zich dat voorstellen. Ook van de lezer. De vertelling is evenwel zo verfijnd en tot in de kleinste details uitgewerkt dat je er graag in wil meegaan. Onvervalst leesplezier. Bevreemdend, absurd, tragisch en grappig tegelijk, subliem verwoord bovendien. Neen, Franz Kafka, onthoud die naam, van die jongen horen we nog.

Langzamer en over hobbelige paden verloopt de ontbolstering van Shuggie Bain. Shuggie wordt groot in vierhonderdvierenveertig pagina’s, een kansarm kind, verlegen, moeder drinkt, vader weg, speelt liever met de poppen dan voetbal. Doorheen alle ellende blijft Shuggie een mens van goede wil die zich een weg zoekt in dit bestaan. Verplichte lectuur voor eenieder die vandaag de dag toetert dat we in de hel leven.
Douglas Stuart schreef tien jaar aan zijn magnum epos dat vervolgens door tweeëndertig uitgeverijen werd afgewezen. Kuikens zitten overal. Shuggie Bain verdient meer dan enkele regeltjes op een obscure blogpagina. Daarom eerstdaags een uitgebreide bespreking, tenzij er iets anders in de plaats komt. Intussen, wees geen uitgever van tweeëndertig in een dozijn. Lees dit boek, leef u in en laat u raken.

Nog subtieler de evolutie in De Jaren van Annie Ernaux, of hoe een gewoon meisje een grote dame wordt. Op de achtergrond het woelige Frankrijk van halfweg vorige eeuw tot aan het begin van de huidige. Op de voorgrond de fait divers in het alledaagse leven van een vrouw, haar liefdes en desillusies, haar kruispunten en keuzes. Soms lacht het leven, soms geselt het. Wie ouder is dan vijftig, lees, leer en herinner. Je persoonlijke flashbacks komen er vanzelf gratis bij.

Twijfel bij Sofie Lakmaker in De Geschiedenis van mijn Seksualiteit. Over hoe ze het eerst nog met jongens probeerde maar al snel doorhad dat zij voor de vrouwenliefde was voorbestemd. Over haar looks en gender. Haar openhartige queeste is warrig en ingewikkeld en leidt langs mannen, vrouwen, mislukkingen en filosofische beschouwingen. De vertelling dendert als een op hol geslagen paard, zij wordt volwassen in een pakkend slotakkoord. Het debuut van het jaar, naar men zegt. Soms heeft men gelijk.
Sofie heet Tobi, inmiddels. U hebt daar vast een mening over. Fijn, zolang u die maar voor uzelf houdt. Het zijn uw zaken niet, de mijne evenmin.

Drastischer wordt het niet, denk je dan.
Tot je ‘Is dit een mens’ in handen krijgt. Primo Levi schildert met fijn penseel het dagelijkse leven in Auschwitz, hard en onmeedogenloos. Hij spaart geen details.
Je kan dit boek benaderen op twee manieren, onverschilligheid is daar niet bij. Ofwel wapen je je met de afstand van de chirurg die bij een kind een tumor gaat verwijderen. Ofwel laat je je drijven op je inlevingsvermogen. Doe je het tweede, dan ben je na het lezen van dit boek niet meer dezelfde. Ook een overschot aan empathie is soms een zware last om dragen.

Zo ging ook deze mooie zomer weer voorbij.
Thuis probeerde ik nog uit te vlooien waarmee kuikens, als ze dan toch geen boeken lezen, zoal hun dagen vullen. Ik stootte op gruwelijke beelden van pluimvee in braadsledes, met krieltjes, met abrikoos en pistachenoten, met koude aardappelen of op Surinaamse wijze. Presentaties waarvan men in Auschwitz nooit durfde dromen.
‘Die verandering vond Pluizenbol vast ook geen verbetering,’ bedacht ik bitter.
Als vanzelf dwaalden mijn gedachten naar de ultieme metamorfose die ook ons allen aan het eind te wachten staat.
Benieuwd of het dan beter is.