Lampje

Een boek kan je niet beoordelen op de omslag. En een grijze ochtend kleurt ook niet de hele dag. Dikke regenwolken gijzelen het land. Humeur en goede voornemens snakken naar warmte en licht. Originele nachtelijke vondsten versmoren onder een deken van mistroostigheid.

Koffie, geen suiker.
Facebook. Twitter. Nieuws. Een filmpje, vier jaar Trump in zes minuten. Dat kan er nog wel bij.
In mijn mailbox vraagt een lezer: ‘Hoe koop jij je boeken?’
Ik weersta de drang om te antwoorden, ‘Online of in de winkel en soms pik ik er wel eens eentje.’ Ook voor flauwe grappen is de dag te grauw.

‘Ik heb vier criteria,’ schrijf ik.
‘Voor sommige auteurs tast ik automatisch in de beurs. Zeg Brouwers en ik koop. Irving of Bukowski, ik wil elk woord van ze.
Soms publiceert een krant nog wel eens een literatuurbijlage. Subjectief, ongetwijfeld, en je mag je gerust afvragen hoeveel hype erachter verscholen zit. Plots weer iedereen Lize Spit of Griet Op de Beeck! Maar heel vaak is de jubel ook terecht.
Criterium drie klinkt wat wiebel. Bestsellerslijsten in boekhandels. Een enigszins bizarre invalshoek, ik geef het toe. In mijn puistentijd stond ABBA altijd nummer 1 in TOPPOP maar ik vond ze helemaal niets. Ik was nog Voorvechter van de Verzetsgroep Weg Met ABBA. Ach, heerlijk toch, de luxe van de jeugd om met volle overgave mallotige dingen te doen.
Vier, tja, de kaft. Ik weet het, flapteksten gaan nog creatiever om met de waarheid dan Donald Trump, en toch.’

‘Koop je dan nooit een boek waar je achteraf spijt van hebt?’ luidt de bijvraag.
Spijt is een sentiment waar ik me zo min mogelijk aan wens te bezondigen. Je doet wat je doet en je weet zelden hoe het uitpakt, dat is in een notendop zo een beetje hoe ik het leven zie.
Rond de jaarwisseling las ik De Goede Zoon van Rob van Essen. Libris Literatuurprijs gewonnen, dus ja. Het hoofdpersonage overschouwt leven en lot in een uitgesponnen dialoog met zijn zelfrijdende wagen. Goed gevonden, bevreemdende sfeer, knappe compositie, rijke taal. Maar ook, het raakte niet. Nogal ingewikkeld allemaal, mijn brein had meer werk dan mijn hart. Spijt niet dus, maar na de laatste bladzijde zong ik ook geen halleluja.
Daarna speelde ik op zeker met Het Labyrint der Geesten door Carlos Ruiz Zafon. Indrukwekkende finale van een vierluik, zegt de flap. Indrukwekkend slaat wellicht op het volume. Ik bleef maar pagina’s omslaan en me afvragen waarom ik dat deed. Was het een dag voor flauwe grappen, hier zou staan: om verder te lezen, tiens. Niets in het boek echter spoorde me daartoe aan. Bombastische taal en dure woorden, gezwollen zinnen van een halve pagina, gespreid op een bed van flauwe humor en overgoten met een saus van geforceerde spanning. Elk personage een karikatuur. Elke vrouw rondborstig en verleidelijk of net helemaal niet, elke man pervert of held. Het einde heb ik niet gehaald.
Spijt om de vervlogen tijd, het had gekund, maar is in het licht van de eeuwigheid niet al onze tijd bij voorbaat al verloren?

Criterium vijf moet nog vermeld. Ik volg een cursus, mijn spons tegen de uitdroging van de oude dag. Soms hoort daar een opdracht bij: lees. Deze week Lampje, door Annet Schaap. Ik had nog nooit van de mevrouw gehoord, terwijl op quizavonden de literatuurvragen toch steevast mijn richting uitwaaieren.
Een kinderboek. Over een meisje, een vuurtoren, een monster en een spookhuis. Over zee en wind en vaders en moeders. In jaren had ik geen kinderboek meer gelezen maar het kind in mij is, halleluja, nog springlevend.
Of moet ik zeggen: door Annet Schaap weer tot leven gekust? Ik dacht, ik heb het intussen allemaal wel gehoord, gezien, gesnoven en geproefd. Niets verrast of ontroert mij nog.
Fout dus. Korte zinnen, eenvoudige taal. Weinig woorden die veel zeggen. Elke pagina haast een gedicht. Ik werd nieuwsgierig naar dat meisje, zocht mee met haar naar lucifers en oplossingen. Ongemerkt gleed ik van het ene hoofdstuk in het andere, in bed, op toilet, terwijl de aardappelen pruttelden. Ik raakte aan haar gehecht, ging van haar houden en hoopte verhit dat het aan het eind allemaal nog wel goed zou komen.
En ik leerde. Het hoeft allemaal niet zo, die Grote Literatuur in Ingewikkeld Plot met Florissante Frasen. Gewoon kan ook. Gewoon wordt hier ongewoon mooi.
De schrijfster schreef dit boek met veel plezier. Het spat ervan af, eerst op je huid en dan eronder.
Driehonderdvierentwintig pagina’s later kijk ik weer op.
Buiten miezert het nog, maar hierbinnen schijnt de zon.