Zweeds raadsel

‘De mens, ge kunt daar niet aan uit.’
Het is het soort gedachte dat ik graag zelf zou verzinnen maar helaas, de grote Gerard Walschap was me voor. Jammer. Het is een prachtige frase, vol van waarheid bovendien.
Als in de nacht mijn lijf aan rusten toe is, woekert de geest onverdroten voort. Als onkruid tieren in mijn hoofd wilde dromen en fantasieën. Een wirwar van heldere gedachten en bevlogen zinnen, kriskras door elkaar. Het is drukker in de nevelen van mijn slaap dan in Wijnegem Shopping op zaterdagmiddag. Maar ‘s ochtends voor het witte blad is elk woord gevlogen. Ge kunt daar niet aan uit.

De plek waar mijn verbeelding woont, de frontale cortex, trekt zich op gang als een stoomtrein uit de negentiende eeuw. Ik voeder hem met raadsels, als brandstof. Synoniem voor ‘bouwwerkzaamheid’, vijf letters, zeg ik hardop. De tweede is een e, de laatste een r. Knoflooksaus, ook vijf letters. Zeehond moet in zes. Enkele ogenblikken later heb ik met heier, aioli en oorrob genoeg kapstokken om een mysterieus kortverhaal aan op te hangen, al verwacht u daar net als ik best niet te veel van.
Intussen wordt de koffie koud en speelt op de radio een gewezen staatssecretaris een plaat die al lang is grijs gedraaid. Zijn voorzitter zou verzuchten: ‘Zet ze af!’
Hoe zou dat voelen als men je enkel nog vraagt om wat je ooit was? Ik zou het niet weten, terwijl ik nochtans ervaringsdeskundige ben. Ik ben ex van vele dingen maar niemand vraagt mij wat. Rood in vier letters is blos. Even denk ik aan opwinding maar dan hoor ik de gewezen beleidsman orakelen en weet ik, het is het rood van plaatsvervangende schaamte. Het is heel erg allemaal, zegt hij. Heel, heel erg. Kouwe drukte in vijf letters trouwens is poeha. Mest in vier is gier.

Erg. Mijn Zweeds raadsel vraagt het niet, maar het had gekund: algemeen gedeeld gevoel van onbehagen, drie letters.
Erg is het voor de bejaarde in het zorgcentrum. Voor de politieker en de wetenschapper die men niet gelooft. Voor de gepensioneerde die het huis niet mag verlaten. Voor de overvraagde ziekenzorger,  voor de koerier die nooit de handen op elkaar krijgt. Thuiswerken is ook erg, je mist toch de werkvloer. De mens, ge kunt daar niet aan uit. Eens op de werkvloer wil hij het liefst zo gauw mogelijk naar huis.
Het is dramatisch erg voor de chef van het restaurant en de patron van de kleine kroeg. Voor de acteur en de zanger. Voor de kotstudent, de museumbezoeker, de schoonheidsspecialiste. Pijnlijk erg is het ook voor de jongen die achttien wordt en zich met zijn vrienden niet kan gaan bedrinken en voor het meisje dat haar lief mist. Omgekeerd evenzeer, all gender is equal. Dat, of iets van die strekking, komt van George Orwell en ook dat had ik graag zelf in primeur bedacht.
Erg wordt het ook voor Sinterklaas en de kerstman en voor het grote familiefeest bij de jaarwende. Zelfs wie daar telkens tegenop ziet, vindt het erg dat het dit jaar niet kan. Nu zijn we ook officieel gevaarlijk voor elkaar. Goed, de familie is niet leuk en oma wordt oud, maar de drank is gratis, toch erg dus dat het feest niet doorgaat. Karaoke, nu we het er toch over hebben, is het zevenletterwoord voor meezingfestijn.

Het ergst van al misschien, voor iedereen is het ook waar. Elk huis draagt echt zijn kruis. Het ene leed is niet groter of kleiner dan het andere. Ik ben ziek maar dat is niet erg want de buurman is zieker, is een redelijk onzinnige visie. Dat maakt jou niet minder ziek. Er bestaat niet zoiets als een wedstrijd in ergheid. Ook niet in mijn raadsel. Laag is vuig, dat wel. Echo in zes letters: nagalm.
Terwijl de vakjes zich gestaag vullen met letters die weer andere woorden aanreiken, erger ik me van langsom meer aan al die ergheid. De radio staat al lang uit. Het laatste ergs was het erg te veel. Fernand Huts koopt de Boerentoren. Kevin De Bruyne onderhandelt over een verbetering van zijn contract. Zijn brutominimumloon zou nu driehonderdzestigduizend euro per week bedragen.

Zeven letters: eenmalige coronapremie van drieëndertig euro waarmee een kansarm gezin een week lang de kinderen eten kan geven?
Aalmoes.
Aanstootgevend erg.